Voor we het weten, wordt het Amazonewoud een savanne

Dat klimaatveranderingen veel invloed hebben op onze aardbol is voor de meeste mensen ondertussen wel duidelijk. Maar hoe groot en hoe snel de impact daadwerkelijk is kan ons nog steeds wel eens verrassen. Neem bijvoorbeeld het enorme Amazonewoud. Regenwouden zijn altijd erg gevoelig voor de hoeveelheid regen die er valt en reageren slecht op periodes van droogte. Dit gecombineerd met een verandering in de luchtvochtigheid en grote bosbranden kan ervoor zorgen dat regenwouden veranderen in een soort savanne. Lange tijd werd aangenomen dat dit proces voor het Amazonewoud pas over enkele decennia voltrokken zou worden, maar uit een nieuwe studie gepubliceerd in het tijdschrift Nature Communications blijkt dat grote delen van het Amazonegebied nu al hun eigenzinnige karakter beginnen te verliezen.

Minder regen leidt tot nog minder regen

Het is niet zo dat het Amazonewoud van de ene op de andere dag in savanne veranderen zal, maar het proces is wel degelijk al in gang gezet. Maar liefst 40% van het woud krijgt al veel minder regen, waardoor het aantal bomen steeds verder zal afnemen. En hoe minder bomen er staan, hoe minder regen er zal vallen. Regenwouden houden hun eigen regenval in stand. Bladeren geven waterdamp af, wat benedenwinds weer als regen naar beneden komt. Meer bomen betekent dus meer regenval, dus minder branden en vervolgens nog meer bossen. Als grote delen van het regenwoud verloren gaan draait dit proces om. Minder bomen, dus minder regen en meer branden, met als gevolg nóg minder bomen. Als dit proces eenmaal in gang gezet is, kan dit niet zomaar meer omgekeerd worden. De droge omstandigheden maken het voor het woud erg lastig om nog te herstellen en het ecosysteem zal steeds gevoeliger worden voor brand.

Eenmaal weg is voor altijd verloren

Door middel van computersimulaties hebben wetenschappers onderzocht wat de invloed van de stijging van broeikasgassen op bossen zou zijn. Zij ontdekten dat als bomen eenmaal verloren zijn gegaan het vermogen van de bossen om nog te herstellen zienderogen afneemt. Regenwouden op alle continenten verliezen snel hun aanpassingsvermogen en zijn erg gevoelig voor globale veranderingen. Vervolgens zal het decennia duren voordat zij zich weer zouden kunnen herstellen, als ze überhaupt al ooit nog in hun oorspronkelijke staat kunnen terugkeren. Alle diersoorten die in de regenwouden voorkomen zouden hierdoor eeuwig verloren gaan. Aangezien dit de meerderheid van alle soorten op aarde betreft zou dit desastreuze gevolgen hebben voor het leven op aarde zoals wij het kennen.

Bosbranden versnellen het proces

Het Amazonewoud heeft dit jaar te maken met de ergste bosbranden van de afgelopen tien jaar. In vergelijking met vorig jaar zijn er 60% meer brandhaarden. Deze branden gecombineerd met houthakkers vormen een serieuze bedreiging voor het woud. Deze omstandigheden brengen het regenwoud steeds dichter bij het omslagpunt waarbij het regenwoud zal veranderen in een savanne. Om dit proces te vertragen of te stoppen zal er dus snel actie moeten worden ondernomen. Als het Amazonewoud in een savanne verandert zullen de gevolgen niet te overzien zijn.

Eind 2021 gedaan met plastic zakken en rietjes in Canada

Het is voor heel wat overheden over de wereld al langer een punt van aandacht: de strijd tegen plastic en de immer groter wordende afvalhoop. Steeds meer landen hebben de laatste jaren op de één of andere manier paal en perk gesteld aan de typische plastic winkelzakjes of de plastic rietjes. Zo kan je in de McDonalds al een tijdje enkel maar drinken uit een kartonnen exemplaar. Zo moeten supermarkten verplicht geld aanrekenen voor de verkoop van een plastic zakje. Ook Canada neemt hierin nu een voortrekkersrol en kondigde enkele nieuwe maatregelen aan.

Een stappenplan tegen plastic

De regering onder leiding van Justin Trudeau had als één van hun grote verkiezingsbeloftes de strijd tegen klimaatopwarming en plastic. Het grotere doel? De ban van alle wegwerpplastic tegen 2030. De eerste stap in dat plan is dat er eind 2021 een absoluut verbod wordt ingevoerd op in totaal zes plastic producten. Het gaat om producten die in de regel slechts één keer gebruikt worden en een grote impact op het milieu hebben. Dat betekent dat het de laatste maanden zijn van plastic zakken, plastic rietjes en plastic bestek in Canada. Daarnaast zijn ook plastic borden en roerstaafjes van plastic binnenkort persona non grata. Het is een stap die zeker voor enkele van de grote ketens in Canada een aanpassing zal vergen. Net zoals bij ons McDonalds sterk moest reorganiseren is dat het geval voor de horeca en retail in Canada.

Het goede voorbeeld volgen

Deze belangrijke beslissing van de Canadese regering is er geen zonder precedent. Zo is er in heel wat Europese landen al langer een ban op dergelijke producten. Iets dat minister van Milieu Jonathan Wilkinson ook rijkelijk toegaf. Canada heeft volgens hem de mosterd gehaald bij onder andere het Verenigd Koninkrijk. De vraag is nu of deze beslissing misschien ook het gesprek over plastic in de Verenigde Staten zou kunnen aanzwengelen. Als veruit de grootste consument van wegwerpplastic ter wereld is daar voorlopig weinig beweging te merken. Dat hoeft ook niet te verbazen als je weet hoezeer fastfoodrestaurants (die zo goed als functioneren op wegwerpplastic) aanwezig zijn in het straatbeeld en het leven van de Verenigde Staten.

Wereldwijd gevecht

Canada is een land dat prat gaat op zijn indrukwekkende natuur. Zo heeft het de langste kustlijn ter wereld en herbergt het land maar liefst 1/4de van al het zoet water op onze planeet. Dat natuurlijk schoon behouden is één van de belangrijkste redenen waarom de regering Trudeau deze stap zet. Een stap waar ze verre van alleen in zijn ondanks dat de Verenigde Staten zich opvallend afzijdig houdt. In totaal hebben ondertussen meer dan zestig naties op de één of andere manier zich achter de strijd tegen plastic gezet. Zo heeft het Europees Parlement in maart nog een nieuwe maatregel de wereld in gestuurd die inhoudt dat tegen 2025 negentig procent van alle plastic flessen die verkocht worden moeten worden gerecycled.

Is dit het tijdperk van de gigabranden?

Het is je ongetwijfeld al opgevallen in de nieuwsberichten de laatste jaren: veel vaker dan vroeger zijn er extreme bosbranden. Australië is een populair doelwit, Calfornië staat geregeld in lichterlaaie, Portugal heeft het soms zitten en eerder dit jaar was zelfs Siberië het slachtoffer. Door de extreme omvang van deze bosbranden wordt er zelfs niet meer gesproken van een megafire, maar wel van een gigafire.

Wat is een gigabrand?

De typische bosbrand die je in het nieuws te zien krijgt heeft de noemer megabrand meegekregen. Een megabrand wordt gedefinieerd als een brand die een oppvervlakte van zo’n 400 vierkante kilometer of meer verbrandt. Door de extremere weersomstandigheden van de laatste jaren is die term echter niet meer afdoende voor de meest extreme branden. Een brand die een oppervlakte van minstens 4000 vierkante kilometer verbrandt is tegenwoordig een gigabrand. De meest recente en meest gemediatiseerde gigabrand is die van de Amerikaanse westkust. De regio heeft al maanden last van aanhoudende bosbranden die in totaal al meer dan 25 000 kilometer in de as legden. In het puin bleven tientallen slachtoffers en honderdduizenden mensen geraakten hun huis kwijt. Als voorbeeld van hoe gigantisch de ravage is: de August Complex Fire veroverde recent de status van gigabrand nadat diverse afzonderlijke branden tot één geheel versmolten. Deze gigabrand is slechts één van de vele die dit najaar reeds Californië teisterden.

Vanwaar komen deze gigabranden?

Is er een reden dat gigabranden de laatste jaren een vaak voorkomend fenomeen zijn? Een deel van de verklaring is ongetwijfeld te vinden in de opwarming van de aarde. De weersomstandigheden worden steeds extremer en dat werkt natuurlijk dergelijke bosbranden in de hand. Dat is echter niet de enige factor. Zeker bij de gigabranden in de Verenigde Staten kan er gewezen worden aan een combinatie van factoren. Brute pech speelt een rol, maar ook een falend bosbeleid en voortschrijdende stedelijke ontwikkeling.

Wat de pech betreft heeft het westen van de Verenigde Staten al een tijdje te maken met extreme droogte. Bovendien kampte Californië in augustus met een onweersbui die weinig regen, maar wel meer dan 10 000 blikseminslagen bracht. Deze blikseminslagen zorgden voor het ontstaan van een paar honderd branden.

Natuurlijk proces, menselijk versneld

Bosbranden hebben absoluut een rol in de natuurlijke cyclus van onze aarde. Het zijn echter menselijke activiteiten die deze bosbranden doen uitgroeien tot megabranden en gigabranden. Zo is het geen zeldzaam fenomeen dat wandelaars door onvoorzichtigheid een brand doen ontstaan. Hierdoor geraakt de natuur uit balans en komen er net weer meer bosbranden. Bovendien is het zo dat de klimaatverandering deels als gevolg had dat het natuurbrandseizoen langer is geworden. De laatste vijftig jaar zijn er maar liefst 75 dagen bij het vuurseizoen gekomen.

Ook Corona heeft een impact

Straf is dat ook Covid-19 een invloed heeft op de bestrijding van bosbranden in Californië. Het systeem is er immers zo dat gevangenisarbeid ingeschakeld wordt bij de bestrijding van branden. Door de sterke verspreiding van Covid-19 onder de gevangenisbevolking is er nu een tekort aan arbeidskrachten om mee te helpen bij het blussen.